Wat zijn de verschillende aspecten van huiselijk geweld?
Huiselijk geweld dekt een aantal vormen van geweld tussen intieme (voormalige) partners. Huiselijk geweld omvat verscheidene situaties en verwijst naar een brede waaier aan ervaringen: - fysiek geweld;
- psychologisch geweld;
- seksueel geweld;
- economisch geweld;
- administratief geweld;
Er kan vrij eenvoudig een onderscheid gemaakt worden tussen de verschillende vormen van geweld, maar in de praktijk gaat het vaak om meerdere vormen tegelijk. Dergelijk geweld kan leiden tot: - intieme vrouwenmoord = het opzettelijk doden van een vrouw door een huidige of voormalige echtgenoot of vriend, of moord (WHO, 2012)
- onontkoombare zelfmoord = situatie waarin vrouwen het slachtoffer zijn van psychologisch geweld, gepleegd door hun partner, en zichzelf doden, omdat ze ertoe gebracht werden door manipulatie en controle, en niet door het lijden dat ze ervoeren (Y. MELLUL et al, 2022)
|
Wat verstaan we onder ‘dwingende controle’?
Dit betreft het gebruik van misleidende middelen om iemand in een relatie te domineren en te controleren. Dit gaat verder dan fysiek geweld en omvat tactieken bedoeld om de vrijheid en de autonomie van de ander te beperken (E. STARK, 2020). Enkele voorbeelden van microregulering: - een persoon isoleren van zijn of haar vrienden en/of familie;
- de agenda van de persoon bepalen;
- de controle behouden over de financiële middelen van de persoon;
- de controle behouden over de plaatsen waar de persoon mag komen;
- bepalen welke kleren de persoon mag dragen;
- de berichten van de persoon lezen;
- de mensen bedreigen die dicht bij de persoon staan.
|
Wat houdt ‘intrafamiliaal geweld’ precies in?
Intrafamiliaal geweld wordt gedefinieerd als “iedere vorm van fysiek, seksueel, psychisch of economisch geweld tussen leden van eenzelfde familie, ongeacht hun leeftijd”. De familiale band kan betrekking hebben op verschillende situaties: bloedverwanten in opgaande en neergaande lijn tot in de tweede graad, bepaalde feitelijke banden, echtgenoten of personen die samenwonen of samengewoond hebben en een duurzame emotionele of seksuele relatie onderhouden of onderhouden hebben, evenals bloedverwanten in opgaande en neergaande lijn van de partners die met hen samenwonen of samengewoond hebben. Wettelijke basis: zie omzendbrief COL 4/2006 (gemeenschappelijke omzendbrief van de Minister van Justitie en het College van Procureurs-generaal betreffende het strafrechtelijk beleid inzake partnergeweld).
|
Wat zijn de signalen en de verschillende vormen van huiselijk geweld?
Een aantal instrumenten kunnen helpen bij het herkennen van de signalen en de verschillende vormen van huiselijk geweld. Enkele voorbeelden: - Het wiel van macht en controle: dit instrument werd ontwikkeld in het kader van een interventieprogramma voor mannelijke daders van huiselijk geweld. Het maakt het mogelijk om het geheel van gewelddadige gedragingen en misbruikpraktijken te identificeren, waarvan een dader gebruikmaakt om de controle over zijn of haar partner te krijgen en te behouden.
- De geweldmeter: dit is een visueel instrument voor zelfbeoordeling op basis van 23 snelle vragen om de aanwezigheid of dreiging van seksistisch en seksueel geweld te detecteren en om te meten of de relatie al dan niet gezond is.
- De economische geweldmeter: ook dit is een instrument voor zelfbeoordeling, want geweld kan verschillende vormen aannemen, waaronder economisch geweld.
- De cyclus van huiselijk geweld: dit instrument focust op het repetitieve karakter van geweld. Aan de hand van de verschillende fasen van de cyclus kunnen de sleutelmomenten in de dynamiek geïdentificeerd worden.
|
Wat moeten uw eerste reflexen zijn bij een mogelijke detectie van huiselijk geweld?
Houd alle bewijzen bij: letselverslag, psychologisch verslag, sms’jes, WhatsApp-berichten, brieven en foto’s, maar ook persoonlijke verslagen/bewijzen van het slachtoffer. Neem ook contact op met specialisten. (Zie vraag: Bij welke organisaties kan men terecht voor meer informatie of advies om slachtoffers van huiselijk geweld te helpen?)
|
Is er een checklist voor professionals in de eerste lijn?
Tijdens de opleiding van Casa Legal afgelopen december werd een checklist toegelicht, die u hieronder vindt. Merk op dat men het probleem niet alleen kan (en moet) oplossen, maar dat specialisten kunnen ingrijpen zodra de eerste stap gezet werd. De persoon ontvangen:- Stel de persoon op het gemak door een glas water/thee/koffie aan te bieden.
- Als er nog iemand anders meegekomen is, probeer de persoon dan eerst alleen te spreken.
- Stel uzelf voor.
- Maak duidelijk dat het gesprek vertrouwelijk blijft.
- Vraag of de persoon liever vrijuit zijn of haar verhaal doet, of dat u gerichte vragen moet stellen.
- Let op de verschillende emoties die naar boven komen.
- Als de persoon zich schuldig voelt, neem dat schuldgevoel dan weg. Zeg duidelijk dat wat de persoon meegemaakt heeft niet zijn of haar schuld is.
- Wijs erop dat het zeer moedig is van die persoon om naar u te komen, en dat het de juiste beslissing was. Maak duidelijk dat u de persoon steunt.
- Respecteer de wensen van de persoon.
- Als de persoon niet gerustgesteld wil worden, laat dan je eigen bezorgdheid los en respecteer het tempo van de betrokkene.
- Wijs nog eens op wat de norm is (ook voor het slachtoffer).
Nagaan wat de persoon wil:- Is de betrokkene er klaar voor om het huis te verlaten?
- Wil de betrokkene nu meteen vertrekken?
- Wil de betrokkene zijn of haar vertrek voorbereiden?
- Is de betrokkene veilig?
In noodgevallen:- Veiligheid: voelt de persoon zich veilig? En de kinderen?
- Zo ja: zie vervolg.
- Zo nee: de betrokkene moet in veiligheid gebracht worden:
- Kan hij of zij terecht bij familie/vrienden/...?
- Samusocial/opvangcentra?
- Neem contact op met het Centre de prévention des violences conjugales et familiales (CPVCF).
- Herinner de persoon aan zijn of haar rechten.
- Het is niet mogelijk om alles meteen te regelen tijdens het eerste gesprek. Wat is het dringendst voor de persoon?
- Heeft de persoon nog altijd contact met de dader?
- Via welk netwerk krijgt de persoon al ondersteuning (familie en vrienden en/of psychosociale hulpverleners)?
Als de persoon niet klaar is om te vertrekken:- Als de betrokkene thuis niet wil vertrekken, kan hij of zij in contact gebracht worden met het CPVCF.
- Het is belangrijk om alle telefoonnummers voor noodhulp mee te geven (fiche met noodnummers: CPVCF, politie, ziekenwagen ...).
- Er kan een actieplan opgemaakt worden: wat te doen in geval van geweld?
- Relationeel netwerk: mensen in de familie of vriendenkring waar de persoon terechtkan of met wie hij of zij contact kan opnemen.
- Ga het sociale vangnet van de persoon na: hulpcentra, huisartsen, maatschappelijk werkers, mogelijkheden qua onderdak, enz.
Als u de persoon verder zult opvolgen:- Hoe kunt u contact opnemen met de persoon: neemt de betrokkene contact op met u of omgekeerd? Kunt u contact opnemen met een vertrouwenspersoon?
- Ga na of de telefoon van de persoon veilig is (vaak wordt de telefoon gecontroleerd door de dader).
Heeft de persoon een advocaat?- Als de persoon een advocaat wil, verwijs hem of haar dan door naar:
- Casa Legal;
- de specifieke lijst met advocaten van Balie Brussel.
Zie ook het deel over juridische bijstand verderop. Als de persoon klacht wil neerleggen:- Alvorens klacht in te dienen, eerst met een advocaat spreken: om de persoon voor te bereiden, uit te leggen wat zijn of haar rechten zijn, de bewijsvoering voor te bereiden en de persoon tijdens het verhoor te begeleiden.
Download deze lijst
|
Wat moet u doen wanneer het welzijn van het kind vermoedelijk in gevaar is?
Bij een vermoeden van kindermishandeling hebben mensen de neiging om zo snel mogelijk actie te ondernemen. Het is echter belangrijk om de volgende principes in acht te nemen: - Handel niet overhaast. Luister en observeer aandachtig.
- Speel zelf niet voor detective door suggestieve vragen te stellen.
- Noteer woord voor woord de verklaring van de kinderen (met vermelding van de nodige datums) en de vragen die u hen gesteld hebt (voor contextualisering).
- Schrijf uw waarnemingen in chronologische volgorde (met vermelding van de datums) op.
- U kunt ook hulp inschakelen, bijvoorbeeld aan de schooldirectie of de bovengenoemde diensten.
- Wees discreet over uw vermoedens en indrukken.
- Plan elke fase zorgvuldig met de hulp van specialisten.
- U kunt (en moet) het probleem niet alleen oplossen, maar het is dankzij u dat specialisten kunnen ingrijpen.
Download deze lijst
|
Welke houding neemt u het best aan wanneer u luistert naar de verklaring van een kind?
Het is belangrijk om de volgende principes in acht te nemen : - Luister geduldig naar het kind, zonder het met vragen te bestoken.
- Hecht geloof aan het verhaal van het kind.
- Zeg het kind dat u discreet zult zijn, maar beloof niet meteen dat u alles geheim zult houden (dat zou in bepaalde omstandigheden niet aangewezen zijn).
- Geef het kind niet de indruk dat u geschokt bent door zijn uitspraken (reageer niet overdreven, zowel verbaal als non-verbaal).
- Bedank het kind voor het vertrouwen en complimenteer het door te benadrukken dat het belangrijk is om met iemand te praten.
- Maak het kind duidelijk dat u tegen geweld bent.
- Wijs het kind erop dat het niet verantwoordelijk is voor de moeilijke situatie die het thuis of elders meemaakt. Kinderen kunnen niet helpen, en dat is ook hun taak niet.
- Vraag het kind wat zou kunnen helpen.
- Laat het kind weten met wie het contact kan opnemen en leg het eerste contact tussen het kind en de gepaste dienst, zoals de schoolmaatschappelijk werker. Bewaar echter een professionele afstand (neem het kind bijvoorbeeld niet mee naar huis).
- Doe in de mate van het mogelijke niets zonder de toestemming van het kind. Bespreek de volgende stappen met het kind en breng het op de hoogte van de resultaten.
- Wees transparant over de informatiestroom en neem verantwoordelijkheid voor wat er vervolgens gebeurt.
Vergeet niet: u kunt (en moet) het probleem niet alleen oplossen, maar het is dankzij u dat specialisten kunnen ingrijpen. Download deze lijst
|
Wat moet u doen als een ouder die het slachtoffer is van geweld naar u toekomt?
- Garandeer de persoon dat u discreet zult zijn, zonder te beloven om alles geheim te houden.
- Luister naar de persoon zonder te oordelen.
- Maak de persoon duidelijk dat hij of zij het juiste doet als ouder.
- Hecht geloof aan het verhaal van de persoon.
- Bedank de persoon voor het vertrouwen.
- Maak duidelijk dat u tegen geweld bent.
- Bespreek de gevolgen van huiselijk geweld voor het kind.
- Maak de persoon duidelijk wat u kunt doen en waar uw grenzen zijn.
- Laat de persoon weten waar hij of zij advies kan krijgen, en moedig de persoon aan om hulp te vragen.
Vergeet niet: u kunt (en moet) het probleem niet alleen oplossen, maar het is dankzij u dat specialisten kunnen ingrijpen. Download deze lijst
|
Wat moet u doen als een gewelddadige persoon naar u toekomt?
Het is belangrijk om de volgende principes in acht te nemen: - Luister naar de persoon en neem de nodige tijd daarvoor.
- Bedank de persoon voor het vertrouwen.
- Maak duidelijk dat u tegen geweld bent, niet tegen de persoon.
- Bespreek de gevolgen van huiselijk geweld voor het kind.
- Raad een gespecialiseerde adviesdienst aan, zoals PRAXIS: https://www.asblpraxis.be/
Download deze lijst
|
Welk gedrag is te vermijden in de omgang met mensen die het slachtoffer zijn van geweld?
Nooit doen : - Vraag niet naar details.
- Vraag niet waarom.
- Stel geen suggestieve vragen.
- Oordeel niet, bijvoorbeeld over de gewelddadige persoon.
- Onderneem geen actie zonder de toestemming van de betrokken persoon. Uitzondering: (anonieme) contactopname met gespecialiseerde adviesdiensten en noodadvies.
- Handel niet overhaast.
- Neem zelf geen initiatieven, bijvoorbeeld aanklacht bij de politie (zie artikel 458bis van het Strafwetboek).
- Maak niet openbaar wat u toevertrouwd werd.
- Maak duidelijk wat uw grenzen en bevoegdheden zijn en overschrijd ze niet.
- Treed niet op als bemiddelaar tussen de betrokken partijen.
Download deze lijst
|
Bij welke organisaties kunt u terecht voor meer informatie of advies om slachtoffers van huiselijk geweld te helpen?
U kunt bepaalde organisaties opbellen om vragen te stellen en specifieke inlichtingen te vragen. U kunt deze telefoonnummers ook rechtstreeks doorgeven aan de mensen die bij u langskomen. - Hulplijn 1712. Deze hulplijn is 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 bereikbaar. Het gesprek is gratis en anoniem. Oproepen naar 1712 verschijnen niet op de telefoonrekening en bellers hoeven niet te zeggen wie ze zijn.
- De Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG) bieden allesomvattende zorg aan slachtoffers van seksueel geweld en advies aan hun steunfiguren. Deze zorg wordt aangeboden onder één dak door een speciaal opgeleid team. De ZSG’s zijn 7 dagen op 7 en 24 uur op 24 bereikbaar. Dit zijn de contactgegevens van het ZSG in Brussel:
- Het Centre de Prévention des Violences Conjugales et Familiales (CPVCF) biedt onderdak aan vrouwen met of zonder kinderen en zonder leeftijdsbeperking (gesprek bij aanvraag van onderdak), alsook psychologische ondersteuning en een sociale permanentie voor alle betrokkenen.
- Locatie: Slachthuislaan 27-28, 1000 Brussel
- Onthaal en telefonische permanentie: van maandag tot vrijdag van 9 tot 17 uur op 02 539 27 44
- Contactformulier
- ADDE (Association pour le droit des étrangers) biedt sociale ondersteuning: een luisterend oor in een context van vertrouwen en welwillendheid, een algemene analyse van de situatie, begeleiding en ondersteuning bij de procedures en doorverwijzing naar de relevante diensten voor bijstand. Er is sociale permanentie op dinsdag om 9 uur en vrijdag om 9 uur (afspraak ter plaatse vastleggen, aanmelding in volgorde van aankomst). De AVEVI-permanenties (dienst voor buitenlanders die het slachtoffer zijn van intrafamiliaal geweld) vinden plaats op donderdag om 9 uur en vrijdag om 13 uur (afspraak ter plaatse vastleggen).
- Locatie: Kogelstraat 22, 1000 Brussel
- Eenoudergezinnen'thuis biedt verschillende diensten aan: sociale consultaties, juridische consultaties, psychologische raadplegingen, multidisciplinaire psychosociale en juridische begeleiding, activiteiten voor ouders en kinderen, en workshops voor ouders.
Voor juridische bijstand- Project van de Franstalige balie van Brussel (Barreau de Bruxelles): van 13 november 2023 tot 13 mei 2024 is het eerste juridische adviesgesprek gratis bij een advocaat die daar specifiek in opgeleid is. Neem contact op via lva@barreaudebruxelles.be of 0475/34 58 80. Een advocaat neemt binnen 48 uur contact op met de slachtoffers en ontvangt ze binnen 8 dagen op kantoor.
- Casa Legal biedt een ruimte waar geluisterd wordt naar mensen met juridische problemen of andere vragen. De vzw bestaat uit drie diensten, namelijk de sociaal-juridische permanentie in de eerste lijn, rechtsbijstand in het kader van de holistische ondersteuningsdienst (SAHO) en de bemiddelingsdienst, die interdisciplinaire ondersteuning bieden.
|
Wat zijn de richtlijnen en wetteksten (strafrecht) inzake intrafamiliaal geweld?
We wijzen op de volgende teksten: - 03.2006 Omz. COL 3/2006 Definitie van het intrafamiliaal geweld en de extrafamiliale kindermishandeling, de identificatie en de registratie van de dossiers door de politiediensten en de parketten (inforum nr. 209059)
- 03.2006 Omz. COL 4/2006 Gemeenschappelijke omzendbrief van de minister van justitie en college van procureurs-generaal betr. het strafrechtelijk beleid inzake partnergeweld (inforum nr. 208860)
- 06.2020 Omz. COL 15/2020 Tool voor de risico-evaluatie - Veralgemening van het gebruik door de politiediensten en de parketten van een tool voor de eerstelijnsrisico-evaluatie inzake partnergeweld (inforum nr. 338801)
- 12.2020 Circ. COL 20/2020 Veralgemening van het herbezoek door de politiediensten in situaties van partnergeweld tijdens de coronacrisis (inforum nr. 340817)
- Alarmknop, een knop die slachtoffers kunnen activeren als ze zich in gevaar voelen. – zie politiezone.
- Project rond noodopvang – zie de politiezone en de gespecialiseerde huizen.
|
Enkele mythen en misvattingen over het neerleggen van een klacht
- Iedereen kan verhoord worden op een politiebureau naar keuze – JA
- Het is de plicht van de politie om op te treden – JA
- Mogelijkheid tot een anonieme klacht – NEEN
- De dader wordt opgeroepen – JA
- De dader wordt gearresteerd en weggehaald zodra er een klacht neergelegd is – NEEN
- Het is de dader die de woonst moet verlaten – NEEN
|
Vormt huiselijk geweld een grond tot echtscheiding?
In theorie kan geweld tijdens het huwelijk een grond tot echtscheiding zijn op basis van artikel 229, §1 van het Burgerlijk Wetboek. In de praktijk is dit echter zelden het geval, omdat het moeilijk is om huiselijk geweld te bewijzen zonder strafrechtelijke veroordeling. Er bestaat een vermoeden van onherstelbare ontwrichting volgens artikel 229, §2 en §3 van het Burgerlijk Wetboek, waardoor de rechters de echtscheiding automatisch baseren op de termijnen wanneer deze bereikt zijn. Het feit dat het huiselijk geweld niet vermeld wordt in het echtscheidingsvonnis, kan voor bepaalde slachtoffers een vorm van bijkomend geweld zijn. Wettelijke basis: art. 229 Burgerlijk Wetboek “§ 1. De echtscheiding wordt uitgesproken wanneer de rechter vaststelt dat het huwelijk onherstelbaar ontwricht is. Het huwelijk is onherstelbaar ontwricht wanneer de voortzetting van het samenleven tussen de echtgenoten en de hervatting ervan redelijkerwijs onmogelijk is geworden ingevolge die ontwrichting. Het bewijs van de onherstelbare ontwrichting kan met alle wettelijke middelen worden geleverd. § 2. De onherstelbare ontwrichting bestaat wanneer de aanvraag gezamenlijk wordt gedaan door de twee echtgenoten, na meer dan zes maanden feitelijk gescheiden te zijn of wanneer de aanvraag tot tweemaal toe werd gedaan overeenkomstig artikel 1255, § 1, van het Gerechtelijk Wetboek. § 3. De onherstelbare ontwrichting bestaat ook wanneer de aanvraag wordt gedaan door één enkele echtgenoot na meer dan één jaar feitelijke scheiding of wanneer de aanvraag tot tweemaal toe werd gedaan overeenkomstig artikel 1255, § 2, van het Gerechtelijk Wetboek.”
|